Mahein nia Lian iha edisaun 17 (Versaun tetun,pdf) (English version) sei deskuite konaba Veteranu. Relatoriu ne katak, problema veteranu nian sira ne’e sei nunka bele mate se bainhira veteranu sira ida-idak no mós organizasaun veteranu nian sira la kontente ho prosesu ne’ebé mak trata ho veteranu sira. Durante tinan 24 nia laran Timoroan sira luta iha foho leten. Bainhira funu hotu tiha ema hirak ne’ebé halo funu ne’e sai veteranu ba funu nian.
Mahein Nia Lian ne’e mos sita katak, Governu koko makaas ona atu rezolve problema sira ne’ebé relasionadu ho reintegrasaun veteranu sira nian, hanesan hodi kria lejizlasaun ne’ebé fó asisténsia ba veteranu sira iha forma ba pensaun no mós fó medalla. Medida hirak-ne’e seidauk to’o maibé nu’udár pasu ida ne’ebé mak iha diresaun ne’ebé loos. Maibé lei sira ne’ebé mak governu kria tiha ona ne’e seidauk implementa loloos tanba sistema ida ne’ebé mak praga ho falta ida iha rekursus umanus nian, no mós kapasidade governasaun nian ne’ebé limitadu.
Objetivu prinsipál husi artigu ida ne’e nian mak atu fó pontu jerál ida kona-bá problema komplikadu sira ne’ebé relasionadu ho reintegrasaun ba veteranu hotu-hotu, bazeia ba entrevista ne’ebé hala’o ona ho atór xave sira ne’ebé mak reprezenta distritu 5 iha Timor-Leste. Distritu hirak-ne’e mak, Liquica, Ermera, Manatuto, Baucau, no Dili. Mahein Nia Lian ne’e nia rohan inklui rekomendasaun diagnóstika sira atu ajuda hodi rezolve veteranu nia problema sira, tantu iha prazu badak no mós ba prazu naruk nian. Ida-ne’e lá’os prosesu ida ne’ebé lais ka fásil. Vontade ne’ebé makaas no mós konsisténsia sei sai nesesáriu ba melloramentu progresiva.
Iha relatoriu ne’e mos FM rekomenda ba governu atu formalmente rekoñese knaar husi labarik sira ne’ebé sai soldadu. Bazeia ba lei internasionál nian ne’e viola konvensaun internasionál nian katak Timor-Leste ratifika ida-ne’e, maibé iha Timor-Leste nia istória labarik sira iha nasaun ne’e mós kontribui iha maneira ida ne’ebé signifikativu, ne’e duni, rekoñesimentu ba labarik sira ne’ebé sai soldadu ne’e komplikadu, maibé nesesáriu.
FM rekomenda ba governu atu dezenvolve no implementa polítika ida kona-bá funerál estadu nian ba veteranu sira inklui:
1. Parada no serimónia Guarda Onra nian ba funerál
2. Harii Semitériu ida ba Veteranu Rezisténsia nian iha distritu hotu-hotu.
Sujere katak grupu ki’ik ida husi soldadu F-FDTL sira mak diriji guarda onra nian ba veteranu sira atu partisipa iha serimónia funerál iha semitériu sira.
FM rekomenda ba governu atu implementa esbosu lei nebe’e esiste tiha, atu atoriza tur fatin especial iha area balun ba Veteranu durante cerimonia feriadu Nasional.
FM rekomenda ba governu atu dezeña no distribui iha ninia despeja rasik Tais espesiál ida ba veteranu sira hotu ne’ebé mak sria bele hatais iha eventu sira ne’ebé espesiál.
Imi bele hetan relatoriu iha ne’e.
Atu hatene klean liu konaba asuntu ne’e bele kontaktu.
Nélson Belo,
Direktor Fundasaun Mahein
Web: www.fundasaunmahein.wordpress.com
Email: direktor.mahein[at]gmail.com
Tlp: +670 737 4222
Problema Veteranos labele sai fali obstaculo ba desenvolvimeto Nacional. Veteranos halo funo sedauk hotu, tamba funo hasoru inimigo hotu ona, maibe funo hasoru kiak no mukit sei naruk, neebe sedauk tempo atu exige barak liu ba Estado, maibe tenki fo aan nafatin atu luta hasoru kiak no mukit. Ema nebe exige demais ba Nasaun kona ba ninia direito tenki hanoin mos atu halao nafatin ninia dever ba Rai ida nee no povo ida nee. Abracos…..
ba hau nia hanoin fundasaun mahein mak sai hanesan ponte ida ba desenvolvimento hodi foka sai sentimento lideransa,veteranu,grupo,organizasaun govermental no non govermental.laiha nasaun ida mak atu avanca ba oin sem organizasaun ida organiza ho planu strategico.mahein mak ponte ba desenvolvimento continua avanca ho nasionalismo no patriotismo.