Asidenti Trafiku no Nia Kauza

Foto: Polisia Komunitaria

Fundasaun Mahein, 15 Maiu 2014

Komunikadu Imprensa

Liu husi Mahein Nia Lian Nú 77 (Relatoriu kompletu versaun tetun,pdf) (English Version.pdf) halo analiza kona-bá Kapital Dili sei sai sidade ida iha parte Asia/ASEAN ho nia dezeñu ne’ebé profesional, furak ho asesu livre, no panorama ne’ebé atraktivu, ho infra-estrutu¬ra ne’ebé kondisionadu; Governu prezisa fortifika lei no regulamentus atu atua hahalok iha prosesu ekonomia rai laran, hanesan fa’an sasan iha estrada ibun, halo uma no barakas iha estrada ninin inklui kontrola fluxu tranzitu iha kapital Dili. Liu husi PEDN 2011-2030 Governu fo ona prioridade atu implementa programa rodoviaria iha tempu naruk atu oinsa halo manutensaun no konstrui infra-estrutura liu husi planu urbana.

Realidade hatudu estrada protokolu kontinua aat hodi impata movimentu trafiku, inklui prosesu hadia drainajen no trotoar kontinua sai preokupasaun tanba engrafamentu mosu iha fatin-fatin iha loja oin, inklui aparelu sinais tranzitu kontinua aat maski hadia ona dala barak. Tuir estatistika Organizasaun Saúde Mundial kona-bá númeru mortalidade husi asidente trafiku, Timor-Leste okupa segundu lugar iha rejiaun Asia hafoin Tailandia ida ne’e akontese tanba ema barak mak laiha kuiñesementu ba Lei Kodigu Estrada.

Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departementu Tránzitu no Siguransa Rodoviaria halo ona esforsu oin-oin hodi salva ema tomak nia vida husi asidente trafiku maibé sei falta kontribuisaun husi komunidade. Tuir dadus kona-ba asidente trafiku ne’ebé rejista iha PNTL iha tinan 2013 hamutuk 1.530, husi numeru ne’e ema nain 73 mate, kanek todan nain 328 no kanek kaman hamutuk nain 1.228. kompara ho tinan 2012 aas liu tanba rezulta ema nain 76 maka mate, kanek todan hamutuk 4.485 no kanek kaman hamutuk 139.

Realidade ne’ebé iha hatudu asidente kada tinan sempre amenta tanba populasaun liu-liu kondutor no motorista sira falta konsensia no barak maka seidauk kompremde lei kodigu konduta. Alende ida ne’e iha mos fator seluk hanesan aparellu sinais tranzitu ne’ebé la funsiona diak hodi fo impaktu ba movimentu transporte iha kapital laran, no ikus mai hodi hamosu asidenti trafiku hodi rezulta ema balu kanek no balu mate.

Papel Polisia Tranzitu mak halo monitorizasaun no jestaun ba reforsa lei siguransa trafiku nia ba funsionamentu serbisu trafiku hodi asegura siguransa iha estrada públiku. Atu asegura serbisu polisia Tranzitu nian presiza rekursus hunus ne’ebé sufsiente inklui apoiu fasilidade no ekipamentu ba Polisia Tranzitu nune’e bele serbisu ho diak no fo atendimentu ba komunidade.

Iha mos kauza seluk hanesan postu Polisia Tranzitu iha kapital Dili ne’ebé Governu hari ho orsamentu Estadu la utiliza ho diak; postu Polisia kontinua mamuk no la utiliza husi membru Polisia tranzitu ne’ebé hala’o knar hodi manda transporte públiku no privadu ne’ebé utiliza estrada públiku. No dala ruma postu Polisia tranzitu sai fatin deskansa ba komunidade sira hodi hamahon aan husi loro manas, pior liu mak joven balu utiliza postu refere hodi faan motorizada.

Problema hirak ne’ebé mensiona iha letan sai hanesan prekopasaun iha Parlamentu Nasional (PN) tanba dalaruma Polisia tranzitu uja fali fita metru bada’en no alfaiati ba sukat asidente hanesan asidente iha ne’ebé akontese iha Ermera polisia tranzitu sira halai tun sa’e foti metru ida iha alfaiati nian ba sukat fali estrada, situasaun hirak ne’e impede serbisu Polisia tranzitu nia atu hala’o serbisu ho diak.

Iha mos fator seluk hanesan dezenvolvimentu konstrusaun estrada iha Timor-Leste ne’ebé maka to’o ohin loron seidauk rezolve ho diak no vendedor sira ne’ebé faan sasan iha estrada ibun; Situasaun ne’e fo ameasa tebes ba movimentu transporte, liu-liu iha tempu udan tanba impaktu husi estrada kuak bebeik halo estrada sai kloot hodi hamosu asidenti.

Rekomendasaun

1. Rekomenda ba Sekretariu Estadu Urbanizasaun hala’o ona urbanizasaun ba sidade Dili ho infra-estrutura iha kapital no Governu tenki fortifika lei hodi regula komunidade labele fa’an sasan arbiru no halo barakas iha Estrada ibun.

2. Rekomenda ba Dirasaun Nasional Transporte e Terestres (DNTT) atu toma atensaun ba sinais tranzitu sira, tanba kada tinan movimentu transporte sempre hamosu asidenti trafiku ne’ebé ho volume aas, tanba kauza husi ladun funsiona diak sinais tranzitu.

3. Rekomenda ba Ministériu Obras Publika (MOP) atu halo planu integradu entre ministerial antes implementa programa dezenvolvimentu ba estrada sira iha kapital Dili; hodi evita kompania sira labele monta sobu estrada sira hodi fo impaktu ba movimentu transporte públiku.

Atu hatene kle’an liu kona-bá asuntu ne’e bele kontaktu:

Nélson Belo
Direktur Ezekutivu FM
Web: www.fundasaunmahein.org
E-mail: direktor.mahein@gmail.com
Telefon (+670) 7737-4222 ka bele kontaktu (+670) 7756 1184