“Ema nebe’e hanoin aat ba nia rain rasik sei la’o lemo-lemo, muda hosi knua ida ba knua seluk iha ema nia rain, ikus mai sira deklara an katak, knua rasik mak diak liu”
Jose Freitas 15 Feb.2011
Dala ruma liafuan senor Jose nia iha leten ne’e bele prega ba otonomista sira. Muda hosi organizasaun barbarak los hanesan Pemuda Pancasila, PPI, BRTT no ikus mai Uni Timor Asuwain (UNTAS) maibe lacente hakmatek ikus mai sira rekoinece independensia ba Timor-Leste. UNTAS organizasaun sumbrina nebe’e iha matebian Abilio Osorio Soares nia okos, ikus nian ne’ebe hari’i hosi Timor oan sira nebe’e pro-Indonezia iha 2000. Iha tinan 2000 halo nia kongresu dahuluk nebe’e hanaran Biti Boot Timoris hamahon an iha United Front for East Timor Autonomy-Front Persatuan Pendukung Otonomi (UNIF). Rezultadu kongresu I, UNTAS hasai nia paltaforma politik katak sei kontinua luta atu lori Timor-Leste hikas ba fali Republika Indonezia.
Foto husi UN iha Flickr (CC BY-NC-SA 2.0)
Tuir Politika estadu Indonezia nia ba Timor-Leste iha mudansa depois Timor-Leste deklara nia restorasaun independensia iha 20 Maiu 2002, ikus mai afeita boot ba UNTAS nia politika. Kongresu UNTAS daruak iha Dezembru 2010 iha Kupang Indonezia, no hili Eurico Guterres eis segundu komandante milisi pro-Indonezia nudar presidente. Rezultadu kongresu ne’e fo sai ba publiku katak UNTAS fo rekoinese pilitikamente ba Timor-Leste nia independensia.
buy aceon generic https://andnewbloonline.com/aceon.html over the counter
Ironiku liu maka iha Timor-Leste laiha media ida mak fosai konaba eventu nebe’e UNTAS deklara sai katak UNTAS rende ba sira nia objective politiku nebe’e fo sai iha kongresu dahuluk nian.
Tamba sa maka UNTAS tengki rende? Dala ruma resposta barak liu. Hahu 2004 familia hosi UNTAS fila ba mai Timor livre. Depois krize 2009 UNTAS nia liders sira komesa mai visita Timor. Florentino Sarmento ho Norberta Belo hanesan mos ulun boot UNTAS nia mai hela no servisu tiha ona iha Timor, celebrasaun independencia, loron 28 Novembru 2010 lideransa UNTAS hanesan Armindo Soares Mariano mos mai asiste celebrasaun loron boot ne’e iha Palaciu Governu, no iha mos familia hosi ulun boot UNTAS mos fila no mai servisu dadaun ona iha Timor.
Razaun saida maka UNTAS muda nia politika no lider politikus UNTAS sira mos fila no balun komesa hela dadaun ona iha Timor? Razaun 1) fasil sira atu halo bisnis no bele kompete ba pozisaun politika iha governu ka partidu.
canadian online pharmacy https://buynoprescriptionrxxonline.net/canadian-online-pharmacy.html over the counter
2) fasil atu hetan osan tamba ekonomikamente Timor-Leste dadaun ne’e diak liu tamba orsanmentu jeral Estadu tinan tinan aumenta makas no biban ba sira bele buka orsan. Rekonciliasaun mos kontinua akontece hosi aspeitu sira nebe’e informal sira ne’e duke ho dalan formal. Ne’e sorin ida.
Sorin seluk, Eurico Guterres ho milisia nia boot sira seluk nebe’e involve iha krime graves bele fila ka lae? Dala ruma sira sei fila. Razaun ida katak sira mos Timor oan no konstitusaun RDTL fo biban ba sira atu mai hela nudar sidadaun Timor.
buy Alphagan generic https://andnewbloonline.com over the counter
Razaun seluk, Timor oan sira iha Timor mos haruka mensagem ba sira liu hosi PR Horta nia indultu ba arguidu sira ne’ebe komete krime iha krize 2006. Bazeia ba mensagem PR Horta katak, ita sunu uma no oho deit ema kiik iha 99 ne’e problema laseiru e kompara ho sira nebe’e involve iha krize 2006 ne’ebe oho ulun boot estadu ho governu RDTL hetan liberdade no mos governu RDTL for tan kompensasaun $8000 USD ba sira. Kleur ka lalais, UNTAS nia ema sira sei no kontinua implementa mensagem Indulto hosi PR Horta atu fila hikas mai Timor.
Timor-Leste nudar nasaun hasoru problema barak tebes. Vitimas iha tinan 75, 99, ho vitima krize 2006 no kontinua halerik ba justica, no nafatin sai isu nebe’e nonok maibe tensaun. Seluk fali kazu kompensasaun ba veteranu, violencia social, korupsaun ne’ebe kontinua habokur nomeiru kiak. Buat sira ne’e hotu afaita makas ba seitor siguransa iha Timor-Leste kontinua sai frajeil.
Nasaun foun maibe kontinua deut malu ho problema tuan, karik eis milisia ho lideres Pro-Indonezia fila hotu mai Timor-Leste sai rezulta problema hadau malu rai ho propredades, e mos aumenta tan dezempregu, ne’e parte ida, parte seluk, ho problema hirak ne’e tratamentu hosi governu sei la justu, maka sei hamosu klase riku ho kiak iha Timor-Leste makas tebtebes.
Hosi lidun ida, problem sira ne’e mos bele kria tan problma foun. Problema odiu malu ho vitima ho pro-otonimista sira nebe’e filla, ne’e sei involve familias sira iha distritus, sub-distritus, sukus ka aldeas bele rezulta komfrontasaun fizukas, depois estadu Timor-Leste laiha biban atu resolve diak, maka sei estraga kridibilidade estadu ho governu Timor-Leste.
Hosi UNTAS nia rekoinecementu ba Independencia Timor-Leste iha kongresu daruak ne’e hatudu katak sira prontu atu fila. Prosesu rekonciliasaun sei lao hosi familia ba familia. Sinal diak ba Timor oan sira Hamutuk ida deit. Tensaun permanente ba pro-kontra Independensia bele minimize no biban atu lao ba dalan solusaun permanente. Depois hadia dadaun ona traumatiku hosi invasaun Indonezia bele rekopera, ne’e hatudu katak sinal ba Timor ida deit. Maibe karik ne’e labiban atu halo maka komfliku Timor entre Timor oan sira nunka hotu.
Fila ba Timor oan sira iha rai laran. Oinsa bele prontu simu Timor oan sira nebe’e mak atu fila ne’e ka lae? Se karik fila duni Estadu ho Governu Timor-Leste nia sei foti decisaun, e decisaun ne’e sei persizu vitima ka veteranu sira nia participasaun ka lae? Perguntas sira ne’ebe Fundasaun Mahein tenta soe ba leitor sira, oinsa bele provoka hanoin lesuk hodi buka solusaun ka responstas ba perguntas problematiku sira ne’e.
Tuir hau nia ha noin , husu ba Governu tengki kria siguransa ba ita nia maluk sira nebe husi poro otonomia nebe que atu fila fali mai iha sira nia moris fatin, tamba funu mak ita fahe malu no o’ho malu, Wain hira timor ukun an tengki sosa ho ran nomos mate. maknee deit hau coment ba Fundasaun Mahein