Konflitu iha Liña Fronteira: Ameasa ida ba Komunidade iha Fronteira

Konflitu iha Liña Fronteira: Ameasa ida ba Komunidade iha Fronteira post thumbnail image

Foto: Timoroman

Konflitu iha liña Fronteira entre Timor-Leste ho Indonezia ikus-ikus ne’e sai namanas liu husi públiksaun media nasional no internasional. Relasiona ona kazu asaltu malu entre komunidade aldeia Nelu, Suku Sunsea Sub-Distritu Naibenu – Indonezia no komunidade Lealbatan Suku Kosta, Oe-Cusse – Timor-Leste. Konflitu hirak ne’ebé mosu iha liña Fronteira nu’udar ameasa ida ba komunidade sira ne’ebé hela iha area Fronteira nasaun rua ne’e.

Relasaun ho problema Fronteira, iha pontu tolu ne’ebé sedauk rezolve maka teritoriu Noelbesi – Citrana entre Kupang ho Oe-Cusse, teritoriu Bijael Sunan – Oben entre Timur Tengah Utara ho Oecuse nomos teritoriu Delomil-Memo entre Belu ho Distritu Bobonaro. Maske ekipa negosiasaun Timor-Leste ho Indonezia hala’o ona enkontru bad ala 23 ona hodi koalia kona-bá hirak ne’e maibe to’o agora seidauk lori solusaun no hakmatek ba komunidade sira husi nasaun rua ne’ebé hela iha Fronteira. Nune’e, iha juñu 2013 Estadu RDTL – Repúblika Indonezia asina akordu kona-bá zona livre iha area Fronteira.

Maske nune’e, akordu terminasaun zona livre refere kontinua labele hapara tensaun konflitu entre komunidade iha area Fronteira. Komunidade Nelu husi Nusa Tenggara Timor – NTT ho komunidade Lealbatan – Oecuse kontinua asaltu malu. Relasiona ho duun malu na’ok animal (karau) ne’ebé ikus mai komunidade Nelu hamutuk ho membru Tentara Nasional Indonezia – TNI hato’o keixa ba postu Unidade Polisia Fronteira – UPF hodi buka tuir karau lakon to’o tama mai iha area Timor-Leste nian. Hahalok hirak ne’e konsidera fo presaun ba komunidade Lealbatan ne’ebé ikus mai hamosu reazen hodi ataka malu entre komunidade nasaun rua ne’e.

Nune’e mos tuir Fundasaun Mahein nia monitorizasaun hatudu katak konfltu entre komunidade nasaun rua ne’e akontese bebeik ona hanesan kazu oho Lia Nain Oe-Cusse iha To’os laran, Militar Indonezia sira mai tesi ai iha area Timor-Leste nian iha Distritu Maliana, Militar sira sobu uma sosial no ikus mai terminasaun zona livre fo oportunidade boot ba komunidade sira ataka malu.

Seluk maka inisiativa husi ekipa Kordenasaun Fronteira konsege rezolve ona pontu balun kona-bá demarkasaun liña Fronteira maibe sei iha segementu tolu ne’ebé susar tebes atu termina tanba la involve autoridade lokal no Lian na’in sira iha area refere. Ida ne’e sei estraga ambiente ida ne’ebé paz no amizade entre komunidade nasaun rua liña Fronteira.

Presiza Governu Timor-Leste ho Indonesia kontinua haforsa negosiasaun hodi nune’e bele termina demarkasaun liña Fronteira nasaun rua. Fundasaun Mahein nia perguntas maka tanba sa komunidade iha Fronteira nunka hakmatek maske koperasaun entre nasaun rua diak tebes? Tanba sa kontinua mosu konflitu hadau malu rai? Tuir lolo saida maka seidauk los iha dezisaun Fronteira refere?

Husi kazu no kestaun sira ne’e sita iha leten, Fundasaun Mahein hakarak rekomenda ba Ekipa Kordenasaun Fronteira atu involve Autoridade lokal no Lian na’in iha area Fronteira ba terminasaun ka akordu sira kona-bá rezolusaun Fronteira-Trestre entre RDTL – RI.

Nune’e mos Rekomenda ba estadu rua RDTL – RI atu buka rezolve problema ne’ebé akontese iha area Fronteira liu husi dalan diplomasia atu nune’e bele evita konflitu entre komunidade nasaun rua iha futuru. No husu ba Estadu Indonezia nu’udar nasaun bo’ot labele halo presaun direta ka indireta ne’ebé bele fo impaktu ba komunidade iha area Fronteira.

5 thoughts on “Konflitu iha Liña Fronteira: Ameasa ida ba Komunidade iha Fronteira”

  1. Triste kuando Fundasun Mahein publika buat ida la halo peskija klean no la verifika dadus basiko sira. Exemplo ida deit, hela deit ona segmento 2 (rua) mak sedauk resolve no Dilumil-Memo asina tiha ona akordo kuando Sr Presidente mai visit Indonesia iha June 2013 e markus fronteira iha Memo hari tiha ona. Konseito ida zona livre iha fronteira ne’e Fundasaun hetan husi nebe karik, nein Tekniko husi Timor ou Indonesia ida mak uja buat ne’e.

  2. KOLEGA F MAHEIN, TOO OHIN LORON LA IHA ZONA LIVRE IHA FRONTEIRA, HAU TRISTE ITA BOOT SIRA NIA PUBLIKASAUN LABASEA BA FAKTUS, DIAK LIU TUN BA FATIN AKONTESIMENTO SIRA HODI HUSU LOLOS FACTOS. No Akompnha nia processo nee

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Related Post

Inisiativa Husi Baze Kona-bá Pratika Polisiamentu Komunitaria: Inisiativa Komandu Distrital Bobonaro, Aileu, Liquisa no Unidade Polisia MarítimaInisiativa Husi Baze Kona-bá Pratika Polisiamentu Komunitaria: Inisiativa Komandu Distrital Bobonaro, Aileu, Liquisa no Unidade Polisia Marítima

Fundasaun Mahein, 15 Novembru 2013 Komunikadu Imprenza Liu husi Mahein Nia Hanoin Nú 05 (Relatoriu kompletu versaun tetum,pdf) (English version) kona-bá Fundasaun Mahein nia estudu kazu iha Komandu Distrital Bobonaro,