Selebrasaun 12 Novembru 2020: Dezenvolvimentu Juventude sá mak estadu tenke refleta?

Selebrasaun 12 Novembru 2020: Dezenvolvimentu Juventude sá mak estadu tenke refleta? post thumbnail image

Tinan 19 liuba, mosu asaun heroiku husi juventude loriku asuwa’in ne’ebé ho kuiñesidu “Masakre Santa Kruz 1991”. Asaltu asasinatu ne’ebé halo husi militár Indonezia iha loron 12 Novembru 1991 rezulta joventude barak fakar ran no mate tamba defende justisa, liberdade no independensia ba Timor-Leste. To’o ohin loron estadu seidauk seriu fó atensaun ba vitima husi masakre sira ne’ebé akontese, ema barak lakon despresidu, sira ne’ebé moris hela iha terus nia laran, balu moras no sofre hela ba kilat musan ne’ebé iha nia isin, balu trauma psikolojiku, tamba asaun brutal husi militár Indonezia nia. Presiza refleta katak Masakre Santa Kruz mak loke odamatan mundu nia ba destinu moris nasaun Timor-Leste. Maibe tinan barak ukun an ona dezenvolvimentu ba joventude seidauk sai orgullu.

Fundasaun Mahein (FM) husu ba ukun nain, polítiku no joventude sira hotu atu refleta. Iha loron nasional juventude nia presiza refleta polítika ba joventude hodi lori joven sai husi konflitu ba dezenvolvimentu. Ohin joven sira labele emita asasinatu ba krime ne’ebé akontese iha funu laran maibe tenke husik memoria triste ho hanoin foun atu sai asasinu ba dezenvolvimentu. Violensia sira ne’ebé forma husi funu husik hela sai lisaun a’at no nakukun ne’ebé rai hela ba istória. Luta nain sira tenke eksplora eransa sira funu nia no hatudu ezemplu ba jerasaun foun sira atu banati. Tamba tempu agora atu foti ulun hateke ba oin ba dezenvolvimentu. Ho nune’e maka juventude tenke sai atensaun seriu iha polítika dezenvolvimentu estadu nia atu halo libertasaun povu.

Istória hanorin mai ita, iha tempu funu joven sira mak hun ho abut prosesu luta ba ukun rasik an. Joven sira tempu ne’ebá uza ho diak nia rekursu ne’ebé iha; matenek, aten brani no nasionalizmu, sira halo polítika, forma militár no estratejia hodi halo rezistensia kontra inimigu, tentativu sira kontra direitus umanus, liberdade espresaun no direitu suberanu ne’ebé halo husi invasór no kolonialista sira.   

Juventude ne’ebé mak lolos tenke sai autór ba dezenvolvimentu, maibe ohin loron la hetan atensaun dia Governu, maioria sei abandona, marjinalizadu no barak mós des organizadu. Dezenvolvimentu juventude sei do’ok malu entre mehi ho realidade. Iha ne’ebé kada tinan Governu selebra loron juventude Masakre Santa Kruz 12 Novembru 1991 ho eventu oin-oin, maibe seidauk hatu’ur polítika ne’ebe diak. Tranformasaun juventude husi konflitu ba juventude dezenvolvimentu sei sai dezafiu. Situasaun hirak ne’e habiban juventude barak involve iha asaun krime hanesan droga no konfrontu sira ne’ebé fo ameasa ba estabilidade nasional.

Ohin loron saida mak kontinua sai preokupasaun juventude nia maka laiha investimentu no kampu servisu. Iha lisaun barak ne’ebé hatudu husi ukun Governu nia desde restaurasaun independensia to’o ohin loron rekursu joven sira ne’ebé iha ne’e maioria abandona, barak liu buka dalan ba servisu iha rai liur hodi  hatan ba nesesidade uma laran no benefisiu boot liu hadia ekonomia nasaun seluk ne’ebé sira servisu ba. Kauza ida ne’e tamba falta implementasaun polítika Governu nia ba investimentu rai laran, kualidade edukasaun sei do’ok husi espetativa, ho mós sistema saude, no dezenvolvimentu agrikultura, no turizmu ne’ebé bele atrai investimentu oin-oin no kria empregu barak. Nune’e Governu tenke iha polítika diak atu utiliza rekursu joven ba dezenvolvimentu nasional.

Presiza mós refleta katak uluk joven sai autór luta ba libertasaun patria maka era ukun an ne’e joven tenke sai autór ba libertasaun povu. Atu to’o iha ne’e estadu tenke iha polítika ida ho nia implementasaun. Loke investimentu rai laran hodi kria kampu traballu barak hodi utiliza forsa juventude ne’e dazenvolvimentu. Ho investimentu ne’ebé ho kualidade maka hases joven husi dalan violentu ba paz. Nune’e investe ba rekursu umanu joven sira liu husi hasa’e kapasidade tekniku, fisiku no displinar atraves husi edukasaun formal no naun formal ho kualidade no orientadu ba kampu servisu.

Ikus liu, Fundasaun Mahein (FM) espera katak 12 Novembro tinan 2020 ne’e, sei sai nu’udar reflesaun ida klean hodi Governu investe maka’as ba potensia juventude nia ba dezenvolvimentu nasional.

Viva Juventude Loriku Aswai’in!

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Related Post