Rezidensia Ofisial: Dignifika ka Ameasa?

Uma ne'ebe Ministra Finansa atu entrega ba Presidenti da Republika hodi sai Rezidensia Ofisial

Fundasaun Mahein, 10 Jullu 2013

Komunikadu Imprenza

Liu husi Mahein Nia Lian Nu. 55 (Relatoriu kumpletu versaun Tetun, pdf) (English Version) analiza husi prespetiva siguransa hare ba rezidensia ofisial ne’ebé lokaliza iha Motael – Dili, antes ne’e distina ba membru Governu ida partikularmente ba Ministériu Finansa, maibe ikus dudu ba Prezidenti Repúblika. Iha rai ne’ebé deit Estadu sempre fo fatin dignu ba Xefe Estadu maibe iha ambitu ida ne’e FM nia hare katak hanesan ameasa ba Xefe Estadu.

Fontes informasaun ne’ebé FM asesu, desde Fevereiru 2013 membru Governu balu hahu halo aprosimasaun ba Premeira Dama Dra. Isabel Ferreira husu Prezidenti Repúblika atu ba hela iha rezidensia ofisial ne’e. To’o agora kontinua halo aprosimasaun ho Premeira Dama ho razaun ne’ebé hanesan atu dignifika Xefe Estadu. Maibe seidauk iha resposta lolos no povu kontinua duvidas se maka hela iha rezidensia ofisial ne’e?

FM hare katak rezidensia ofisial ne’ebé sei entrega ba Prezidenti Repúblika atu dignifika nu’udar Xefe Estadu, la naton atu justifika Prezidenti Repúblika hela iha rezidnesia ne‘e tanba razaun siguransa. Premeiru rezidensia ofisial ne’e besik ho jardim no konsentrasaun públiku nian, segundu, estrada ibun, terseiru hela iha komunidade nia leet, kuartu besik ho Igreija, no kintu, portaun tama-sai ida deit.

Ho kestaun siguransa FM hare katak risku no ameasa hasoru Prezidenti Repúblika potensial tebes atu akontese. Portantu bele aproveita fatin konsentrasaun públiku nian, movimentu públiku nian ne’ebé rabat ho rezidensia ne’e rasik, rezidensia ne’ebé lokaliza iha komunidade nia leet, Igreija no portaun tama-sai ida deit.

Iha lidun seluk, karik iha vizita ofisial ruma ba rezidensia Prezidenti Repúblika nian ka enkontru ofisial ruma sei implika mos movimentu públiku nia mos tanba sei taka dalan iha parte refere. Ne’ebé rezidensia ne’e rasik besik ho estrada protokolu ho movimentu públiku maka’as tebes no movimentu atividade komersiu iha portu Dili liu husi dalan ne’e.

Buat ne’ebé sei manas hela iha povu nia kakutak, esperiensia atentadu 11 Fevereiru 2008 hanesan lisaun boot ba Timor-Leste. Ne’ebé eis Prezidenti Repúblika Jose Ramos Horta hetan atakes iha nia rezidensia Metiaut – Dili husi grupu armadu ne’ebé lidera husi Alfredo Reinaldo Alves no atakes hasoru konvoiu Premeiru Ministru nian iha dalan Balibar mai Dili.

Fundasaun Mahein (FM) hare iha situasaun ida ne’e, atentadu ne’ebé hasoru eis Prezidenti Repúblika Dr. Jose Ramos Horta, buat ida ne’ebé ema nunka espera atu akontese no la konsidera iha aspetu siguransa nian ba Prezidenti Repúblika. Ida ne’e nu’udar failansu husi autoridade siguransa nian la iha estudu siguransa baze ba ameasa ka risku. Portantu rezidensia eis Prezidenti Repúblika Dr. Jose Ramos Horta hela iha estrada ibun no hela sidade ninin no rabat iha foho lolon, maske iha siguransa husi autoridade polisia no militar.

Ho ida ne’e labele ignora tiha kestaun seiguransa nian iha rezidensia ofisial ne’ebé tenta atu dudu ba Prezidenti Repúblika atu hela iha Motael.

Sumariu Rekomendasaun:

1. Rekomenda ba Prezidenti Repúblika no Premeira Dama presiza deklara ba povu Timor-Leste, tuir informasaun ne’ebé espalla iha komunidade nia leet ne’ebé Prezidenti Repúblika sei simu rezidensia ofisial ne’e, maske inisiu destina ba rezidensia membru Governu maibe ikus tenta dudu ba Prezidenti Repúblika maka atu hela.

2. Fundasaun Mahein (FM) nian hare katak ambiente rezidensia ne’e la serve ba Prezidenti Repúblika atu hela tanba la seguru.

3. Rekomenda ba Servisu Nasional Intelejensia – SNI presiza halo survei intelejensia iha ambiente refere no postura rezidensia ofisial ne’e rasik tuir padraun servisu intelejensia nian.

4. Casa Militar – Prezidensia Repúblika ne’ebé integra autoridade militar no polisia presiza halo estudu siguransa baze ba ameasa no risku sira ne’ebé sei afeita ba rezidensia ne’e karik rezidensia ofisial ne’e dudu ba Prezidenti Repúblika.

Atu hatene kle’an liu kona-bá asuntu ne’e bele kontaktu:

Nélson Belo
Diretur Fundasaun Mahein
Website: www.fundasaunmahein.org
E-mail: nelson@fundasaunmahein.org
Tlp: +670 7737 4222