Kolokasaun F-FDTL iha Fronteira Kumpri Misaun Defeza Externa

Kolokasaun F-FDTL iha Fronteira Kumpri Misaun Defeza Externa post thumbnail image

Relasiona ho movimentu/hakat ilegal iha fronteira terestre husi timor-oan sira ne’ebé ba tuir graduasaun arte-marsiais nian iha Atambua-Indonézia. Hafoin autoridade seguransa Indonézia identifika, kaptura no deporta timor-oan sira ne’ebé tama ilegal ba Indonézia, sai notisia boot iha Timor-Leste. Resposta husi Ministru Defeza Filomeno Paixão ba asuntu ne’e “PNTL la iha kapasidade kontrola fronteira no sei koloka fali F-FDTL ba fronteira”. Tutan husi ne’e, Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak deklara katak nia konsulta ona ho Prezidente Repúblika atu destaka F-FDTL iha fronteira, tarde liu antes nia mandatu ramata iha tinan 2023.

Planu dada fila Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF-PNTL) husi fronteira hamosu pro-kontra, opiniaun balu mantein UPF-PNTL iha fronteira no seluk fali apoiu kolokasaun F-FDTL ba fronteira. Argumentu apoiu F-FDTL koloka iha fronteira tamba misaun institusaun rua ne’e nian la hanesan. Klaru katak PNTL no F-FDTL nia misaun la hanesan, PNTL nia misaun seguransa interna no F-FDTL ba defeza nasional ne’ebé estabelese iha Konstitusaun no Lei sira. Nune’e mos kolokasaun UPF-PNTL iha fronteira la ho deisizaun eskrita ka Lei ruma ne’ebé difine UPF-PNTL maka tenke koloka iha fronteira. Maibe iha tempu ne’eba desizaun polítika deit husi lider sira hodi tau UPF-PNTL iha fronteira.

Problema fronteira la’os deit hakat ilegal husi timor-oan sira ba tuir graduasaun arte-marsiais iha Atambua-Indonézia. Maibe iha motivu oin-oin tantu motivu sosiu-kultural nomos motivu ekonómiku. Espasu ba atividade ilegal sira iha fronteira kontinua la’o, tamba difikuldade husi forsa seguransa (UPF-PNTL) rasik, aleinde menus efetivus, menus ba infraestrutura nomos lojistika. Nune’e mos hakat ilegal iha fronteira la’os deit husi rai maran maibe mos liu husi tasi. Iha tempu hanesan Unidade Polísia Maritima (UPM-PNTL) infrenta porblema ne’ebé hanesan mos ho UPF.

Nune’e kolokasaun F-FDTL iha fronteira nu’udar kan’ar ida ne’ebé atribui husi Konstituisaun no Lei sira hodi garante independesia nasional, integridade teritoriu, liberdade no populasaun nia seguransa hasoru agresaun ka ameasa externa ruma. Maske nune’e, fronteira ohin loron la’os trata deit husi prespetiva konvensional maibe mos kestaun sira liga ho aplikasaun lei no regras sira. Nune’e mos jestaun ba fronteira la’os deit hodi prevene movimentu/hakat ilegal maibe mos benefisiu sira, ekonómikamente benefisia ba Estadu.  

Fundasaun Mahein konkorda kolokasaun F-FDTL iha fronteira atu hala’o nia misaun defeza nasional. Maibe kontinua mantein PNTL hodi garante aplikasaun lei no regra sira iha fronteira. La’os deit PNTL maibe institusaun sira seluk ne’ebé hola parte iha Sistema Seguransa Nasional Timor-Leste nian ho naran Sistema Integradu Seguransa nasional (SISN). Iha ne’ebé fronteira tratu ho integradu husi ajente sira Estadu nian hanesan husi Servisu Migrasaun, Autoridade Aduaneiru/Alfândega, Kuarentena no sira seluk ne’ebé tau matan ba ema, sasan no viaturas sira ne’ebé tama sai iha fronteira. Portantu atu hatan no trata asuntu sira ne’ebé fó ameasa no risku ba Estadu no sidadaun sira, tau iha atuasaun integradu husi komponente sira ne’ebé hola parte iha SISN. 

Aprende husi UPF-PNTL nian difikuldade ba efetivus, infraestrutura no lojistika hodi kontrola fronteira, sai mos lisaun ba planu kolokasaun F-FDTL iha fronteira. Tamba ne’e, prepara uluk kondisaun antes koloka F-FDTL ba fronteira.

Leave a Reply

Your email address will not be published.

Related Post