UNPOL Nia Realizasaun Husi 2006 – 2012

Fundasaun Mahein, 22 Outobru 2012

Komunikadu Imprenza

Liu husi Mahein Nia Lian Nu. 40 (Versaun Tetun. pdf) halo analiza klean kona-bá “Realizasaun UNPOL husi 2006 – 2012 wainhira ka’er komandu siguransa nasional hafoin krizi politika militar 2006 ne’ebé halo instituisaun Falintil-Forsa Defeza Timor-Leste – F-FDTL no Polisia Nasional Timor-Leste – PNTL naksobu, no hamosu perturbasaun publiku.

Relatoriu Fundasaun Mahein ne’e sita kona-bá apoiu UNPOL bá PNTL husi periodu 2006 – 2012 tuir Akordu Suplementar 2006, Artigu 6 bá UNMIT nia suporta hodi institusionaliza PNTL hafoin krizi 2006. Tuir relatoriu ne’e katak UNPOL halo ona esforsu barak liu husi husi prosesu insiu, konsolidasaun, rekonstrusaun instituisaun PNTL no ikus mai entrega poder komandu bá poliísia nasional. Husi prosesu hirak ne’e tomak UNPOL konsege halo ona formasaun no treinamentu lubuk hanesan operasaun, investigasaun, lojistika, adminstrasaun, disiplina, polisia komunitaria. Maske nune’e tuir FM nia peskiza deskobre katak iha kontestu instituisaun PNTL sei infrenta problema boot kona-bá rekursu umanu, administrasaun, disiplina, lejizlasaun inklui operasaun no seluk-seluk tan.

Liu husi relatoriu ne’e mos Fundasaun Mahein kestiaona kona-bá dezafiu boot ne’ebé PNTL sei infreta wainhira retira husi Timor-Leste. Tanba tuir Fundasaun Mahein nia monitorizasaun identifika katak formasaun no treinamentu ne’ebé UNPOL fornese ladún tasak no diak, ne’e bazeia bá rotasaun membru UNPOL ne’ebé ho tempu badak halo membru PNTL susar atu adapta saida mak UNPOL sira fo. Nune’e mos problema lingua sai dezafiu bá polísia lokal no UNPOL atu bele intende malu didiak iha nivel formasaun no treinamentu sira. Inklui laiha vontade diak husi membru PNTL balun atu apriende sai núdar ezame ida bá instituisaun PNTL iha futuru.

Fundasaun Mahein nia relatoriu ne’e mos mensiona maka’as kona-bá polísia “para militar” tanba tuir FM nia peskiza identifika katak UNPOL la konsege perpara PNTL tuir kontestu Timor-Leste núdar nasaun de diretu demokratiku ne’ebé persiza polísiamentu komunitaria atu halo prevensaun bá konflitus, halo aprosimasaun bá komunidade no respeitu direitus umanus, maibé triste los sempre ho atausaun forsa. Ida ne’e tuir FM wainhira UNPOL hakat-ain husi Timor-Leste bele hamosu rejistensia ida husi komunidade hasoru instituisaun siguransa tanba hahalok ka atuasaun membru PNTL iha terenu durante ne’e.

Ho ida ne’e Fundasaun Mahein hakarak rekomenda katak:

1. Rekomenda bá governu atu kontinua fortifika polísiamentu komunitaria ne’ebé UNPOL hala’o tiha ona, no evita formasaun ne’ebé ho karakteristika para-militar.

2. Rekomenda bá governu atu kontinua hametin koperasaun bilaterais, hodi hasa’e kapasidade PNTL iha area rekursu umanu, administrasaun, disiplina, lejizlasaun no operasaun nian.

3. Rekomenda bá governu atu kontinua fo perioridade kona-bá infraestrutura baziku bá PNTL hanesan Eletrisidade, komunikasaun no fasilidade seluk, ne’ebé durante ne’e fornese husi UNPOL hodi apoiu servisu Komando Distrital sira.

Atu hatene klean liu konaba asuntu ne’e bele kontaktu
Nélson Belo,
Diretor Fundasaun Mahein
www.fundasaunmahein.org
Email: nelson@fundasaunmahein.org
Tlp +670 7737 4222